Soru-Cevap

Nipt Testi Nedir?

NIPT testi, bebeğin sağlığı açısından anne adaylarına hamileliğin 10. haftasından itibaren yapılabilen, kolay, hızlı ve güvenilirliği son derece yüksek girişimsel olmayan bir genetik tarama testidir. Anne karnındaki bebeğin sağlıklı gelişiminin takip edilebilmesi amacıyla yapılan bu test, anne adayından alınan bir tüp kan ile bebekde Down Sendromu vb genetik hastalıkların olup olmadığının önceden belirlenmesine yöneliktir. Hamilelik dönemindeki tüm kadınların düzenli kontrolleri dışında en erken dönemde NIPT testini yaptırması önerilir.

NIPT, “Girişimsel Olmayan Doğum Öncesi Tarama” anlamına gelen İngilizce “Non-Invasive Prenatal Test” sözcüklerinin baş harflerinden oluşmuş bir kısaltmadır. Bu test, gebelik sırasında anne kanında dolaşan fetal DNA parçacıklarını analiz ederek bebeğin belirli genetik durumlar açısından riskini değerlendirmek için kullanılır.

NIPT, anne adayından alınan kan örneğiyle yapılan ve bebekte bazı genetik sorunların olup olmadığını anlamaya yarayan güvenli bir testtir.

NIPT testi, doğum öncesinde bazı genetik anomalilerin ve hastalıkların varlığını belirlemeye yarayan DNA tabanlı bir genetik taramadır. NIPT testiyle anne karnındaki bebekte kromozomların eksikliği veya fazlalığı saptanır. Sağlıklı bir bebekte 22 çift vücut kromozomu ve bir çift de cinsiyet kromozomu olması gerekir. Kromozomların eksikliği veya fazlalığı, değişik hastalıklara ve anomalilere yol açar. Toplumda en sık görülen Down Sendromunda 21 nolu kromozomdan 3 adet bulunmaktadır. Aslına bakılırsa, NIPT testinin temel amacı, fetüsün (anne karnındaki bebeğin) bu farklılığa sahip olup olmadığının gebelik sırasında belirlenmesidir.

Bu test halk arasında “Down Sendromu kan testi” , “Anne Kanından Down Sendromu Testi” , ‘’Fetal DNA testi’’ gibi tanımlarla da anılmaktadır.

Fetal DNA testi, anne kanından elde edilen serbest dolaşan fetal DNA'yı analiz ederek fetüsün belirli genetik bozuklukları taşıyıp taşımadığını değerlendiren bir tarama testidir. Genellikle trizomiler (Down sendromu, Edwards sendromu, Patau sendromu) gibi durumları tespit etmek için kullanılır. Kısacası Fetal DNA testi ile NIPT testi aynı testlerdir. 

Fetal DNA, Zigot bölünüp bir fetüse dönüşürken, gelişmekte olan fetüsün tüm hücrelerinde bulunan fetüs DNA’sı’na (genetik materyal) denmektedir. Fetal DNA fetüsün hücrelerinden anne kan dolaşımına geçen serbest DNA parçacıklarıdır. Gebelik boyunca, bu DNA anne kanında dolaşır ve gebeliğin 9. haftasından itibaren analiz edilebilecek seviyelere ulaşır.

Fetal fraksiyon, anne kanında bulunan toplam cfDNA içindeki fetal DNA’nın oranıdır. Genetik testlerin güvenilir sonuçlar verebilmesi için fetal fraksiyon oranının genellikle %4-10’un üzerinde olması gereklidir. Bu oran, fetüsün büyümesiyle artar.

 Annenin kan dolaşımında bulunan fetal DNA, gelişmekte olan fetüse oksijen ve besin sağlamaktan sorumlu olan plasenta hücrelerinden elde edilir. Bu plasental hücreler annenin kan dolaşımına az miktarda DNA salarlar, çok küçük miktarlarda salınan fetal DNA hamilelik sırasında annenin kan dolaşımdan dolaşır. Dolaşım yapan bu hücreler aynı zaman da hücre dışı DNA (cell-free DNA –cfDNA) olarak adlandırılmaktadır.

Hamileliğin 10. haftasında bu fetal DNA miktarı izole edilip analiz edilebilecek miktara ulaşır. Annenin kanında dolaşan tüm DNA'nın fetüsten gelen fraksiyonuna fetal fraksiyon (FF) denir ve yüzde değeri olarak ifade edilir.

Anne adaylarının yanıtını merak ettikleri önemli sorulardan biri “Gebelikte Down Sendromlu bebek nasıl anlaşılır?”

NIPT testi sonucunda anne karnında’ki bebekte kromozomal bir hastalık olup olmadığı riski belirlenir. Bu risklerden en çok bilineni ve rastlanını ‘’Down Sendromu’’’dur, gebelikte down sendromu riskini öğrenmek için NIPT testi uygulanır ve %99,9 doğruluk oranı ile bebeğin down sendromu riski belirlenir.

Araştırma sonuçlarına göre anne yaşı arttıkça bebekte Down Sendromu görülme riski de artmaktadır. Bu oran yirmi yaşında 1 / 1000 (binde bir) iken, otuz yaşında 1 / 750 (yedi yüz ellide bir), kırk yaşında 1 / 500 (beş yüzde bir), kırk beş yaşında 1 / 250 (iki yüz ellide bir) sıklıkta görülmektedir. Çünkü yaş ilerledikçe nasıl hareketler yavaşlıyorsa hücre bölünmesi de yavaşlar ve bir kromozom fazlalığı da bu şekilde oluşur.

NIPT testinde istenirse tüm kromozomlara bakılabilir, ancak toplumda en sık görülen beş kromozomun yaptığı hastalıklar önemlidir. Trizomi adı da verilen bu fazladan kromozomlar (yani DNA bilgisi hücresel seviyede çeşitli genlerin 2 kez değil, 3 kez ifade bulması) aşağıdaki türden anomaliler oluşmasına neden olur:

• DOWN Sendromu ― 21 nolu kromozomun üç tane olması durumudur. En sık görülen kromozomal anomalidir. Doğumların yaklaşık 1/800’ünde görülür.

• EDWARD Sendromu ― 18 Kromozom üç tane olması durumudur. Doğumların yaklaşık 1/5.000′inde bulunur. Anne yaşının ilerlemesiyle bu sendromun görülme sıklığı yükselir. 

• PATAU Sendromu ― 13 Kromozom üç tane olması durumu. Doğumların yaklaşık 1/10.000′inde bulunan bir kromozom anomalisidir. Anne yaşının artışıyla bu hastalık için risk artışı söz konusudur.

• TURNER Sendromu ― X kromozomun bir tane olması durumu.

• KLİNİFERTER Sendromu ― Hem X hem Y kromozom (XXY) olması durumu.

• TRİPLE X Sendromu ― Üç XXX olması durumu.

• JACOBS Sendromu ― İki Y bir X (XYY) olması durumu.

Tüm kromozomlar dışında kromozomlar içinde küçük gen kayıplarının (mikrodelesyonlar) ve küçük gen tekrarlarının (mikroduplikasyonlar) yol açtığı çok nadir görülen hastalıklar için daha geniş panele de bakılabilir. Bunlara anne adayının hekimi isterse bakılmaktadır.

NIPT testi 10. (onuncu) gebelik haftasını tamamlamış anne adaylarına yapılabilir. Özellikle aşağıdaki risk faktörlerini taşıyan anne adaylarının NIPT testi yaptırmaları özellikle önerilir:

• 35 ve üzeri yaşta hamilelik

• Serum biyokimyasal belirteçlerde bozukluk

• Ultrasonografide anormal bulgular

• Aile bireylerinde prenatal tanısı koyulabilecek hastalıkların bulunması

• Ebeveynlerden birinde yapısal veya sayısal kromozomal anormallik bulunması

• Teratojenik ve fetotoksik enfeksiyon veya ajanlara maruz kalma

• Diğer risk faktörleri

NIPT testlerinin doğruluk oranı oldukça yüksektir. Örneğin, Down sendromu için %99’un üzerinde bir doğruluk oranına sahiptir. Ancak, bu test bir tanı testi değil, tarama testidir; sonuçların pozitif çıkması durumunda tanı için invaziv testler önerilir.

Merak edilen sorulardan biri de NIPT testinin kesin sonuç verip vermediğidir. Bu test %99,9 düzeyinde doğru sonuç vermektedir. Test sonucu negatif çıkarsa sorun yoktur, gebelik devam eder ve başka bir teste gerek kalmaz. Ancak eğer test sonucu pozitif çıkarsa, gebeliğe son vermeden önce hukuki ve etik olarak, bebeğin yaşadığı sıvıdan (amniosentez) veya kordon kanından (kordosentez) örnek alınarak kromozom analizi ile durum netleştirilir.

NIPT testi genetik bir test olduğu için hem anne hem de bebek için birçok avantaja sahiptir.

• Hamilelik döneminde rutin olarak yapılan ikili, üçlü ve dörtlü tarama testleriyle karşılaştırıldığında çok daha yüksek (%99,9) düzeyde bir güvenilirlik sunar. Bu oran rutin testler için bu oran % 85 olarak belirlenmiştir.

• Hamileliğin 10. haftasından itibaren NIPT testi uygulanabilir. Buna karşın diğer standart testler olan ikili tarama testi 11-13. haftalar arasında, üçlü ve dörtlü tarama testleri ise 16-18. haftalar arasında yapılabilir.

• İşlem oldukça kolay ve pratiktir. NIPT testi anne adayından kan örneği alınması yoluyla gerçekleşir. Cerrahi müdahale gerektirmez ve herhangi bir enfeksiyon riski taşımaz. Komplikasyon ve düşük yapma olasılığı bulunmaz. Kısacası anne adayına veya bebeğe yönelik hiçbir tehlike taşımaz. 

• Sonuçlar hızlı alınır. Türüne bağlı olarak, test yapıldıktan sonra ortalama 7 ile 15 iş günü içerisinde test sonuçları verilir.

• Gebeliğin erken döneminde herhangi bir gen anomalisi olup olmadığının belirlenmesini sağlar.

NIPT testi yüksek güvenirlikli bir tarama testi olmakla birlikte bir tanı testi değildir. Yalnızca belirli DNA bölgeleri incelendiğinden dolayı NIPT test sonucunun negatif (düşük riskli) çıkması tüm kromozomların kontrol edildiği anlamına gelmez. Sonuç pozitif (yüksek riskli) çıkarsa klasik girişimsel testler yapılması gerekir.

NIPT sonuçları çiftlere klinik raporlama ile genetik danışmanlık eşliğinde verilmelidir. NIPT Sonuçları aşağıdaki gibidir; 

Negatif Sonuç (Düşük Risk): Test sonucu negatif veya düşük riskli olarak sonuçlanır ise başka bir teste gerek kalmadan rutin ultrason kontrolleri ile gebelik devam eder.

Pozitif Sonuç (Yüksek Risk): Test sonucu pozitifse veya yüksek risk gösteriyorsa, sonuçların doğrulanması ve kesin teşhis için girişimsel test yöntemlerine ihtiyaç duyulmalıdır. Kromozomal anormallikleri belirlemek için CVS (Koryonik villus örneklemesi) veya Amniyosentez yapılmaktadır. Bir Kadın doğum uzmanı (jinekolog) tarafından, bir iğne kullanılarak karından bebeğe ait amniyotik sıvı veya CVS örneği alınır. Bu örnekler diğer genetik test ve teşhis yöntemleri ile genetik laboratuvarında analiz edilir ve sonuç doğrulanır. 

Nadirende olsa, NIPT sistemlerinin kısıtlılığı nedeniyle sonuçlar yetersiz olabilir veya analiz için yeterli fetal DNA elde edilemeyebilir. Bu durumda, birkaç haftalık süre içinde yeniden numune alınarak testlerin tekrar edilmesi gerekecektir.

NIPT testi Türkiye’de de birçok genetik test merkezi ve hastanede yapılmaya başlanmıştır. Daha çok yurtdışında ki laboratuvarla gönderim yapılarak test bu laboratuvarlarda çalışılmaktadır. NIPT testi için Uluslararası standartlara uygun testler sunan merkezler tercih edilmelidir.

Sonuçlar genellikle 5-10 iş günü içinde alınır. Bu süre, laboratuvarın yoğunluğuna ve test türüne göre değişiklik gösterebilir.

Evet, NIPT testi ile bebeğin cinsiyeti öğrenilebilir. Test, X ve Y kromozomlarının varlığını analiz ederek cinsiyeti belirler. Ancak ülkemizde cinsiyet belirtmek kanunen yasak olduğu için NIPT testi raporunda cinsiyet belirtilmez. 

Test raporunda, bebeğin cinsiyet bilgisi genellikle ayrı bir bölümde belirtilir. Eğer aile cinsiyet bilgisini öğrenmek istemezse, raporda bu bilgi yer almaz. Ülkemizde cinsiyet belirtmek kanunen yasak olduğu için NIPT raporunda bu bilgi yer almaz ancak ailenin isteğine göre sözel olarak iletilebilir. 

Evet, NIPT testi ikiz gebeliklerde de uygulanabilir. Ancak, ikiz gebeliklerde fetal fraksiyon oranı ve kromozomal anormalliklerin belirlenmesi tekil gebeliklere göre daha karmaşıktır. Sonuçlar bu nedenle biraz farklılık gösterebilir ve eğer bir anomali ile karşılaşılırsa hangi fetüse ait olduğu belirlenemez. 

Maalesef ülkemizde NIPT sigorta kapsamına girmemektedir ancak bazı şirketler veya özel sağlık poliçenize göre karşılanabilmektedir. Sağlık sigortası kapsamı için lütfen sigorta sağlayıcınız veya şirketiniz ile görüşün.

Sağlıklı bebek sahibi olmak isteyen her annenin yaptırması gereken NIPT testi bir DNA testi olduğu için yalnızca DNA konusunda ruhsatlı genetik hastalıklar test merkezlerinin kontrolünde yapılmalıdır. Dünyada değişik merkezlerde, değişik markalar ile test yapılmaktadır ve değişik fiyatlarda pazarlanmaktadır. Belirtildiği üzere NIPT testi bir tür Genetik test olduğu için test öncesinden ve test sonrasında mutlaka ''Genetik Danışma'' verilerek yapılmalıdır.

Sağlıklı bebek sahibi olmak isteyen her annenin yaptırması gereken NIPT testi bir DNA testi olduğu için yalnızca DNA konusunda ruhsatlı genetik hastalıklar test merkezlerinin kontrolünde yapılmalıdır. Dünyada değişik merkezlerde, değişik markalar ile test yapılmaktadır ve değişik fiyatlarda pazarlanmaktadır. Belirtildiği üzere NIPT testi bir tür Genetik test olduğu için test öncesinden ve test sonrasında mutlaka ''Genetik Danışma'' verilerek yapılmalıdır.